Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) co 40 sekund na świecie popełniane jest jedno samobójstwo, a rocznie jest ich ponad 800 000, a nastolatki stanowią jedną z najbardziej wrażliwych grup wiekowych, jeśli chodzi o ryzyko myśli i prób samobójczych. Te liczby mogłyby być znacznie niższe, gdyby bliscy wcześniej zauważyli zmiany zachowań i bezzwłocznie zwrócili się o pomoc do specjalistów. W tym artykule skupimy się na zrozumieniu myśli i zachowań samobójczych u nastolatków, oraz na tym, jak można rozpoznać te zachowania i jak możemy im pomóc.

Oto lista potencjalnych znaków, które można zauważyć u nastolatków, którzy rozważają odebranie sobie życia:

*nagłe i drastyczne zmiany nastroju, agresywne zachowanie czy wycofywanie się z kontaktów społecznych.

*trudności w nauce oraz obniżenie zaangażowania w naukę.

*zaniedbywanie higieny osobistej.

*zmiany w nawykach żywieniowych, takie jak nadmierne jedzenie bądź utrata apetytu.

*problemy z zasypianiem.

*rozdawanie cennych rzeczy.

*nadużywanie narkotyków lub alkoholu.

*tendencje do zadawania sobie bólu (self-harm), np. skaleczenia, zadrapania i oparzenia.

*nadmierne zaangażowanie w ekstremalne formy rozrywki, takie jak skoki z dachów czy uczestnictwo w konfliktach ulicznych.

*fascynacja tematem samobójstwa oraz deklarowanie pragnień samobójczych w połączeniu z myślami samobójczymi i planami ich wykonania stanowią oczywisty sygnał, że nastolatek może być w niebezpieczeństwie. Takie zachowania wymagają natychmiastowej interwencji specjalistów.

Zrozumienie przyczyn, dla których nastolatki mogą rozważać odebranie sobie życia jest kluczowe w celu zapewnienia skutecznego wsparcia. Niektóre z potencjalnych przyczyn to:

*problemy emocjonalne: nastolatki często doświadczają intensywnych emocji, a brak umiejętności radzenia sobie z nimi może prowadzić do myśli samobójczych.

*chęć przyciągnięcia uwagi.

*zmiany hormonalne: okres dojrzewania wiąże się z nagłymi zmianami hormonalnymi, które mogą wpłynąć na stan psychiczny.

*trauma lub przemoc: doświadczenie traumy, przemocy lub nadużyć może prowadzić do uczuć bezradności i chęci ucieczki od bólu.

*niektóre choroby psychiczne, takie jak depresja, zaburzenia lękowe czy zaburzenia jedzenia, zwiększają ryzyko myśli samobójczych.

*presja społeczna: nastolatki narażone są na presję rówieśniczą, mediów społecznościowych i oczekiwania społeczeństwa, co może powodować stres i niepokój.

Jest to problem, który wymaga szczególnej uwagi ze strony psychologów (Kraków), pedagogów, rodziców i opiekunów. Jeśli rozpoznajesz u nastolatka myśli i zachowania samobójcze lub obawiasz się, że może być w niebezpieczeństwie, istnieją kroki, które warto podjąć, aby pomóc:

1. Wysłuchaj i szczerze porozmawiaj. Ważne jest, aby nie krytykować nastolatka, ponieważ to tylko pogorszy sytuację i nasili tego rodzaju myśli oraz zachowania.

2. Zachęcaj do skorzystania ze wsparcia specjalistycznego. Zawsze warto skonsultować się z psychoterapeutą (Łódź) lub psychiatrą, gdy zachodzi taka potrzeba.

3. Bądź czujny na zmiany w nastroju i zachowaniu nastolatka oraz śledź, czy sytuacja nie pogarsza się.

4. Razem z nastolatkiem można opracować plan bezpieczeństwa, który zawiera kontakty do profesjonalistów oraz bliskich osób, które mogą pomóc w chwili kryzysowej.

Warto pamiętać, że rozwiązanie takiego problemu najlepiej pozostawić specjalistom. Dlatego, gdy tylko pojawią się pierwsze niepokojące oznaki u dziecka lub nastolatka, nie powinniśmy zwlekać i natychmiast zwrócić się o poradę do psychologa (Wrocław) lub psychoterapeuty (Gdańsk). Wczesne wykrycie zaburzeń psychicznych i ewentualnych odchyleń pomoże młodemu pacjentowi przejść przez kryzys i uratować życie.

Warto zdawać sobie sprawę z błędnych przekonań na temat samobójstw, gdy staramy się pomóc osobie, która może rozważać odebranie sobie życia. Niebezpieczne jest kierowanie się stereotypami, które mogą zakłócić nasze zrozumienie sytuacji i prowadzić do tragedii.

Mit: Celem próby samobójczej jest odebranie sobie życia.

Prawda: Chcą zostać uratowani. Pragną odczuć, że ktoś się o nich troszczy i dają otoczeniu

szansę na ich ratunek.

Mit: Jeśli nastolatek podjął próbę samobójczą i przeżył, to mu przejdzie.

Prawda: Brak wsparcia po próbie samobójczej może nasilić myśli samobójcze i skłonność do

podejmowania kolejnych prób.

Mit: Jeśli nastolatek już miał tendencje samobójcze lub podejmował próbę samobójczą,

będzie miał je przez całe życie.

Prawda: Tendencje samobójcze u osoby, która je miała, niekoniecznie muszą być stałe.

Nastolatek może potrzebować długotrwałej opieki i wsparcia, ale nie oznacza to, że będzie tak

miał przez całe życie.

Mit: Samobójstwa popełniają tylko osoby bardzo wrażliwe.

Prawda: Każda osoba może być narażona na ryzyko samobójstwa, niezależnie od jej zawodu,

środowiska czy typu temperamentu.

Mit: Rozmowa na temat samobójstwa może potencjalnie zwiększyć ryzyko jego wystąpienia.

Prawda: Dzięki empatycznej rozmowie można pokazać, ze nastolatek nie jest pozostawiony

sam w swoich problemach. To, co on przeżywa, ma znaczenie i jest ważne.

Mit: Zachowania samobójcze jest dziedziczone.

Prawda: Nie dziedziczymy bezpośrednio skłonności do samobójczych zachowań. Sytuacja

rodzinna, zwłaszcza brak wsparcia po samobójstwie bliskiej osoby, może wpłynąć na

podjęcie zachowania samobójczego, ale nie można tego przypisywać uwarunkowaniom

genetycznym jako głównemu czynnikowi.

Jeśli uważasz, że masz depresję lub rozważasz samobójstwo, pamiętaj, że nie jesteś sam!

Po pomoc specjalistów można sięgnąć w

*szkolnych gabinetach pomocy psychologiczno-pedagogicznej

*poradniach psychologiczno-pedagogicznych

*poradniach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży

*ośrodkach interwencji kryzysowej

*ośrodkach pomocy społecznej

*powiatowych centrach pomocy rodzinie

*organizacjach pozarządowych

*telefonach zaufania (800702222, 116 123, 800121212, 116 111 – pełna listaogólnopolskich telefonów zaufania dostępna na www.zwjr.pl)

Myśli i zachowania samobójcze u nastolatków są problemami, które wymagają uwagi i zrozumienia. Tabuizacja tematu samobójstwa w społeczeństwie tylko pogarsza sytuację. Rozpoznanie, zrozumienie przyczyn oraz odpowiednia pomoc mogą zapobiec tragedii. Wspólnymi siłami możemy przeciwdziałać tragediom samobójczym wśród nastolatków.

Bibliografia

1. Autor nieznany. Mity na temat samobójstw, https://zwjr.pl/mity-na-temat-samobojstw.

2. Brent, D. A., Melhem, N. M., & Oquendo, M. (2015). Familial pathways to early-onset suicide attempt: A 5.6-year prospective study. JAMA Psychiatry, 72(2), 160-168.

3. Goldston, D. B., & Daniel, S. S. (2012). Suicide among children and adolescents: A developmental psychopathology perspective. In D. Cicchetti (Ed.), Developmental Psychopathology (Vol. 1, pp. 1-44). Wiley.

4. Komenda Głównej Policji. Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży. Raport za lata 2012-2021.

5. Pfeffer, C. R., & Mann, J. J. (2013). Suicidal behavior in children and adolescents: Risk factors and psychosocial treatments. JAMA, 310(23), 2597-2598.

6. WHO Mental and Behavioral Disorders. Figures and facts about suicide. WHO/MNH/MBD/99.1. Department of Mental Health, Social Change and Mental Health, World Health Organization, Geneva 2000.

7. Zalsman, G., Hawton, K., Wasserman, D., van Heeringen, K., Arensman, E., Balazs, J.Balazs, J. (2016). Suicide prevention strategies revisited: 10-year systematic review. The Lancet Psychiatry, 3(7), 646-659.