Inteligencja emocjonalna (IE) to zdolność do rozpoznawania, rozumienia i zarządzania własnymi emocjami oraz emocjami innych osób. W ostatnich latach zyskała na znaczeniu, ponieważ coraz więcej badań wskazuje na jej kluczową rolę dla naszego sukcesu życiowego i zawodowego. W tym artykule przyjrzymy się temu, czym dokładnie jest inteligencja emocjonalna, jak wpływa na nasze życie oraz w jaki sposób wykorzystujemy ją w naszym codziennym życiu.

Inteligencja emocjonalna została szeroko zdefiniowana przez psychologów Petera Saloveya i Johna D. Mayera jako zdolność do monitorowania emocji własnych i innych osób, rozróżniania między nimi, wykorzystywania tej informacji do przewidywania zachowań oraz do regulacji emocji w celu osiągnięcia celów (Salovey & Mayer, 1990).[1] Autorzy sugerują, że tradycyjne sposoby pomiaru inteligencji (takie jak np. pomiar IQ) nie są w stanie celnie określić uniwersalnych kompetencji danego człowieka, sugerując przy tym, że inteligencja emocjonalna to ważny aspekt inteligencji, który do tej pory nie zwrócił wystarczającej uwagi badaczy. W ramach inteligencji emocjonalnej wyróżnili:

·       Świadomość emocjonalną: Umiejętność rozpoznawania i rozumienia swoich własnych emocji oraz emocji innych osób. Obejmuje to identyfikowanie subtelnych wskazówek emocjonalnych, zrozumienie złożonych emocji i rozpoznawanie, jak emocje ewoluują w czasie. Przykładem wykorzystania świadomości emocjonalnej może być sytuacja w której podczas dyskusji dwóch osób jedna z nich porusza kwestie, które ranią uczucia drugiej – rozmówca może dostrzec konsekwencje swoich słów po samym zachowaniu drugiej osoby (komunikacja niewerbalna), nawet jeśli nie wyrazi ona słowami tego, że poczuła się urażona.

·       Regulacja emocjonalna: Umiejętność zarządzania i kontrolowania swoich własnych emocji oraz adekwatnej reakcji na emocje innych. Obejmuje to strategie redukcji negatywnych emocji, zwiększania pozytywnych emocji i samoutrzymanie w trudnych sytuacjach. Przykładem zastosowania regulacji emocjonalnej może być kłótnia z partnerem, podczas której trzymamy emocje na wodzy i kontrolujemy to co mówimy, mimo buzujących w nas skrajnych uczuć.

·       Wyrażanie emocji: Umiejętność skutecznego komunikowania swoich emocji innym. Obejmuje to komunikację werbalną i niewerbalną, a także zdolność do wyrażania emocji w sposób społecznie właściwy i pomocny. Wiele osób mimo odczuwania olbrzymich emocji, nie są w stanie właściwie wyrazić tego co właściwie czują, do dodatkowo utrudnia rozładowanie napięcia w stresowej sytuacji.

·       Wykorzystanie emocji: Umiejętność wykorzystywania emocji do ułatwiania myślenia i rozwiązywania problemów. Obejmuje to wykorzystanie emocji do priorytetyzacji informacji, kierowania uwagi i motywowania działań. Przykładem może być zachowanie kontroli, spokoju i odpowiedniej organizacji pracy przez szefa w pracy, podczas gdy termin zakończenia projektu jest blisko, a wciąż pozostaje dużo do zrobienia.

Później Daniel Goleman, autor bestsellera "Inteligencja emocjonalna", rozszerzył teorię Saloveya i Mayera, dodając, że IE obejmuje również umiejętności takie jak empatia, motywacja, asertywność, kompetencje społeczne i zdolność radzenia sobie ze stresem. Korzystamy z niej w olbrzymiej ilości sytuacji w naszym życiu, a kiedy nam jej brakuje, w pewnych okolicznościach zdarzy nam się to dotkliwie odczuć. Możemy również mieć problemy ze zrozumieniem powodów niektórych wydarzeń, w które zamieszane są emocje. Dzięki wyższej IE jesteśmy w stanie lepiej rozumieć emocje innych osób, co pomaga nam w skutecznym rozwiązywaniu konfliktów, nawet w zalążku. Potrafimy też stonować własne emocje i wykazać empatię, co prowadzi do większego zrozumienia i lepszej komunikacji. Inteligencja emocjonalna pozwala nam również lepiej identyfikować źródła stresu i opracowywać strategie radzenia sobie z nim. Dzięki temu jesteśmy bardziej odporni na jego negatywne wpływy i potrafimy utrzymać równowagę emocjonalną nawet w trudnych sytuacjach. Niezaprzeczalnie również, osoby o wyższej inteligencji emocjonalnej mają lepsze umiejętności komunikacji i empatii, co prowadzi do efektywniejszej współpracy z innymi. Potrafią lepiej dostosować się do potrzeb innych członków zespołu, co z kolei przyczynia się do lepszych wyników pracy grupowej.

Jak widać, ciężko zaprzeczyć olbrzymiemu wpływowi naszej IE na nasze codzienne funkcjonowanie. Co jeszcze mówią badania naukowe na temat jej wpływu na nasze życie?

·       Metaanaliza „Emotional Intelligence Predicts Academic Performance” pokazuje, że inteligencja emocjonalna ma niewielki do umiarkowanego związek z wynikami w nauce, co oznacza, że studenci z wyższą inteligencją emocjonalną osiągają wyższe oceny i wyniki testów. Związek ten jest silniejszy dla zadań opartych na umiejętnościach związanych z inteligencją emocjonalną, i jest najsilniejszy dla zadań opartych na umiejętnościach związanych z rozumieniem emocji i zarządzaniem emocjami. [2]

·       Związki interpersonalne: w analizie „Emotional Intelligence and Interpersonal Relation” stwierdzono, że inteligencja emocjonalna jest silnie związana z jakością relacji interpersonalnych. Osoby o wyższej IE są lepsze w komunikacji, empatii i rozwiązywaniu konfliktów, co przekłada się na bardziej satysfakcjonujące związki z innymi. W łącznie 7 badaniach autorzy zbadali związek między inteligencją emocjonalną a relacjami interpersonalnymi. W badaniach 1 i 2 uczestnicy z wyższymi wynikami inteligencji emocjonalnej osiągali wyższe wyniki w zakresie empatycznego przyjmowania perspektywy i monitorowania siebie w sytuacjach społecznych. W badaniu 3 uczestnicy z wyższymi wynikami inteligencji emocjonalnej osiągali wyższe wyniki w zakresie umiejętności społecznych. W badaniu 4 uczestnicy z wyższymi wynikami inteligencji emocjonalnej wykazywali bardziej konstruktywne i skłonne do wypracowania formy współpracy odpowiedzi wobec partnerów. W badaniu 5 uczestnicy z wyższymi poziomami inteligencji emocjonalnej osiągali wyższe wyniki w zakresie formowania bliskich i uczuciowych relacji. W badaniu 6 wyniki uczestników dotyczące satysfakcji z małżeństwa były wyższe, gdy oceniali swoich małżonków jako osoby o wyższej inteligencji emocjonalnej. W badaniu 7 uczestnicy przewidywali większą satysfakcję z relacji z partnerami opisanymi jako posiadający wysoką inteligencję emocjonalną.

·       Sukces zawodowy: W badaniach przeprowadzonych przez Lopes, Grewal, Kadis, Gall i Salovey (2006) stwierdzono, że inteligencja emocjonalna jest kluczowym czynnikiem sukcesu zawodowego. Osoby o wyższej IE mają lepsze umiejętności rozwiązywania problemów, radzenia sobie z sytuacjach stresowych i pracy zespołowej, co prowadzi do większej efektywności i osiągnięć zawodowych.[3]

Co w takim razie możemy zrobić by rozwijać naszą inteligencję emocjonalną? Niewątpliwie, powinniśmy próbować nauczyć się słuchać innych, a także wyobrażać sobie ich perspektywę oraz stan psychiczny. Poprzez empatyczną postawę wpłyniemy pozytywnie na osoby wokół nas, a to spowoduje reakcje łańcuchową, przez którą i inne osoby powinny spojrzeć na nas bardziej pozytywnie. W przeciwieństwie do tradycyjnej inteligencji (IQ), która jest uważana za stałą cechę, inteligencja emocjonalna może być rozwijana i wzmacniana przez całe życie. W rzeczywistości, niektóre badania sugerują, że szkolenia związane z rozwojem IE mogą prowadzić do istotnych zmian w poziomie inteligencji emocjonalnej[4]. Dzięki wyższej IE jesteśmy lepiej przygotowani do radzenia sobie z wyzwaniami, jakie stawia przed nami codzienność – warto więc zainwestować czas i wysiłek w rozwijanie swojej inteligencji emocjonalnej, ponieważ przynosi to korzyści zarówno dla nas samych, jak i dla osób, z którymi się otaczamy.

Lek. Piotr Suchowierski